Adana Musiki Tarihine Bir Bakış
30 Temmuz 2019

Adana Musiki Tarihine Bir Bakış

Şafak Kahvesi

1900’lı yılının başlarında Seyhan Nehri üzerindeki Taşköprü’nün Kalekapısı’na bakan tarafında nehrin üzerinekurulan ahşap tahtlar üzerinde ” Saz Evleri” yapılmış ve burada müzisyenlerin fasıl yaptıkları ve ailelerin buralarda gelip fasıl dinledikleri rivayet edilir. Resimde sol taraftaki ahşap yapı “Şafak Kahvesi”.

Adanalı bestekâr Muhlis Sabahattin Ezgi 1899 yılında babası Hurşit Bey Adana’da sürgündeyken doğuyor,  fakat çocuk yaşta İstanbul’a gidiyor ve Adana kütüğüne kayıtlı olsa da Adana’daki musikiye katkısı olmuyor.

Sonraları rastladığımız kişi Atatürk’e “Ud” çalan Sıtkı Avcı ve sesi ile ona eşlik eden eşi Vasfiye Hanım Adana’daki musiki akımının ilk işaretleri oluyor. Hatta Sıtkı Avcı o yıllarda yasaklanan Türk Musikisi’nin yeniden canlanmasında önemli rol oynayan kişidir.

Udi Tevfik Özşahin’nin ifadelerine göre, 1936 yılında Mahmut Soyarslan’dan  ve 1939 yılında Udi İbrahim  Efendi (Uğurlar)’dan ders aldığını ve askerden döndükten sonra 1941 yılında Galip Ongül, Ali Bakır ve Mahmut Soyarslan ile birlikte eski adliye civarındaki Galip Ongül’ün iş yerinde meşk ettikleri ve o zamanlar daha çocuk yaşta olan Mustafa Sağyaşar’ın zaman zaman kendileri meşke katıldığını anlatır.

Yine rivayete göre ilk musiki dernekleri Udi İbrahim Efendi’nin Kuruköprü’nün Bakımyurdu Caddesi’ne  hemen girişinde Körler Sağırlar ve Dilsizler Tesanüt Cemiyeti’nden söz edilir. Bu cemiyette daha sonra Sıtkı Avcı hocalık yapmış. Elimizde bir belge olmasa da yaptığım araştırmalara göre 1936 yılında radyodaki musiki yasağı kalktıktan ve Atatürk’ün ölümünden sonra Adana’ya dönen Sıtkı Avcı’nın ilk işaretlerini burada görüyoruz. O zaman cemiyetin faaliyetleri 1930’lı yılların ikinci yarısında oluyor.

1948 yılında Adana Musiki Cemiyeti adı altında Mahmut Soyarslan, Ali Bakır, Galip Ongül, Sıtkı Avcı, Tekin Karadayı, Kazım Gürses toplanmışlar ve bu cemiyeti bir süre devam ettirdikleri görünüyor.

Elimizdeki bilgilere göre ilk belgeli kurum, o yıllarda faaliyetlerine devam eden Halk Eğitim Merkezi’nde Müzik Kolu kurulmasıdır. 1957 yılında Ecz . Mahmut Akan tarafında kurulan topluluk ikinci yıl 90 kişi olmuş ve konserler vermiş.

Ecz. Mahmut Akan, Toktan Sökmen, Mahmut Soyarsan, Arif Sisli, Rıfat Şanlıel, İsmail Demirkıran, Ali Bakır, Galip Ongül, İsmail Dede, Kazım Sanrı, Tekin Karadayı, Ümit Öcal ve Kazım Karaörs gibi değerler Adana’daki musiki akımın öncüleri olmuşlar ilk kurumlaşmada bulundular.

İkinci kulvarda ise Arif Nihat Aka yönetiminde Ali Şenozan, Tevfik Özşahin ile beraber Adana Musiki Cemiyyeti’nde faaliyetlerini devam ettirmişler.

1964 yılında Adana Halk Eğitim Merkezi’nden ayrılan Mahmut Akan, Toktay Sökmen, Erdoğan Özdiker, Ayfer Yarman ve Mahmut Kadıoğlu ile birlikte Adana Musiki Derneği adıyla kurdukları toplulukla musiki çalışmalarına devam ettiler ve çeşitli yardım kurumlarını bünyesinde konserler verdiler.

Adana Halk Eğitim Merkezi’inde bu tarihten sonra önce Arif Nihat Aka sonra da Ali Şenozan dönemi başlıyor. Bu yıllarda Adana Türk Ocağı’nın musiki faaliyetlerine rastlıyoruz

1974 yılında daha önce dağılan Adana Musiki Derneği kuruldu. Başkanlığa Erdoğan Özdiker ve hocalığa  Mahmut Akan geldi. Mahmut Akan’nın sağlığı bozuluncaya kadar devam ediyor ve daha sonra hocalık görevini önce Uğur Türe yaptı. 1978 yılında Ümit Öcal’a bırakıyor.

1979 yılın Adana’nın ikinci musiki derneği olan Divan Musiki Derneği, Toktay Sökmen, Uğur Türe,Erdoğan Özdiker, Zambak Baysal ve Bekir İnak ile birlikte kurdular.

1982 yılında Adana Musiki Derneği’nden ayrılan Ümit Öcal, Adana’nın Sesi Musiki Derneği’ni Mahmut Yivli, Şenol Özaltın ve Naci Arpacı ile kurdu. Ümit Öcal’ın Gaziantep’e ikamet etmesi ile Reyhan Karataş, Şahsuvar Sevim ve son olarak Mustafa Taşçı dönemi yaşandı.

1985 yılında Adana’nın ilk resmi konservatuarı olan Adana Büyükşehir Belediyesi Konservatuarı Belediye Başkanı Aytaç Durak’ın döneminde gazeteci Özer Öztep’in önderliğinde kuruldu. İlk yılında sanat yönetmeni olarak göreve Bestekar Avni Anıl getirildi. Konservatuarda Adana’da musikinin önde gelen isimleri Arif Nihat Aka,  Ali İntizam, Şükrü Birbaş, Ümit Öcal, Faik Kasapoğlu,  Suphi İdrisoğlu, Hüseyin Çetin Yener, Kazım Sanrı, Işıl Saka, Ercan  Çulhaoğlu, Salim Küçüktanış ve daha bir çok üstatlar görev yaptı. 1987 yılında Avni Anıl’ın görevi bırakması ile o yıllarda TRT Repertuar Kurulu Üyeliği üyeliği yapan Ali Şenozan göreve geldi. Toktay Sökmen ve Uğur Türe’nin katılımları ile kadro daha da güçlendi.

1996 yılında Suphi İdrisoğlu, Ferit Celal Kanan, Zafer Hallaçoğlu, İhsan Serintürk ve arkadaşları önce “Gönül Bahçesi Korosu” adı altında bir araya gelerek topluluk kurdular. İki yıl sonra bu topluluk dernekleşme kararı alarak “Çukurova Musiki Derneği” adı altında faaliyetlerini devam ettirdiler.

1989 yılında Çukurova Üniversitesi Devlet Konservatuarı Adana’nın ikinci konservatuarı olarak kuruldu. Yönetimine Prof. Dr. Yalçın Remzi Yüreğir getirildi.

1989 yılında Şef Işıl Saka yönetiminde Sasa Korosu olarak çalışmalara başladı ve 1990 yılında  Bahri  Özügergin, Ayşe Dudu Doğan, Nurdan Nar , Abdulkadir Salar , Tuğrul Saybaşılı , Işıl Saka , Hilmi Sulu, Berat Palaz tarafından Seyhan Musiki Derneği olarak tüzel kimliğine kavuştu.

1990 yılında Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak Çukurova Devlet Senfoni Orkestrası kuruldu ve 5 Ocak 1991 yılında ilk konserini verdi.